viernes, 12 de noviembre de 2010

INFORME 2009, EN GUARANI, DEL TRIBUNAL DE REVISIÓN DEL MERCOSUR



INFORME 2009, EN GUARANI, DEL TRIBUNAL DE REVISIÓN DEL MERCOSUR

I.- ÑEPYRÛMBY
Karai Dr. Roberto Ruíz Díaz Labrano ndive, Mbojojaharaite, Ñembojojaha Jevy
Renda (ÑJR, TPR) Rendota 2009 jave, romoañete upe temimo'â ypy
rohechauka jeývo ojejapova'ekue ary pukukue jave.
Roikuaávo ko Mbojojaha Renda oñekotevêháicha ha oñemba'apoháicha
ypype, romoñepyrû tembiapo oraháva –hekovetépe– teko porâ ambue
mba'apohao ndive ha ÑJR ñemombaretépe. Tapiaite, temimo'â paha reheve
romoĝuahêvo temikotevêvo mbo'epýpe ĝuarâ, tembiporúpe taha'e
ñembojoajúpe ĝuarâ térâ ñembojojápe ĝuarâ.
Imba'apopýpe, oñeĝuahê oñemoañete ÑJR Pytyvôha, ojejapokuévo apopyrâ
reko oñemboguata porâ haĝua hembiapo tee hyepypegua, ha avei heta ha
opaichagua ambue tembiapokuéra okapegua.
Iporâ ja'e avei opytaha ambue mba'e ojejapo'ŷva, oñemohu'âva'erâha umi ary
oúvape. Upéicharamo jepe, ñanemandu'anguévo jasyapy 13-ha ohasava'ekuépe
ñaromandu'a ÑJR 5-ha aramboty, ikatu ja'e péva ojepytaso
mbaretemaha, ha avei, jepémo hetáma péva oje'e, omoañetéva upe mo'â aipo
he'íva “Paraguay, Ñemby Ñemuha rekojoja táva guasu”.
Ambopahakuévo, aaguyjeme'ê Mbojojaharakuérape, Teéva ha Teerâva, ha
tenondetépe voi Dr. Roberto Ruiz Díaz Labrano-pe, ha’e oî jave kuri
Mbojojahao Tendotáramo iñakâsê hembiapo porâ rehe omyakârapu'âvo ko
tenda; aguyje avei umi Tembiapo Juajuhárape Ñemby Ñemuha retâyguápe,
avei imavaranguépe Ñemby ñemuha rovake ha Tetâ Paraguái rovake,
Secretaría del Mercosur sâmbyhyhápe ha hembijokuaikuérape, Ministerio de
Relaciones Exteriores apeguápe, Canciller rupi, ha Vice Ministro de Relaciones
Económicas e Integración-pe ha hembijokuái kuérape.
Paraguay, jasypakôi 2009.
Dr. Santiago Deluca
Pytyvôhára

II.- AMBUE RELACIONAMIENTO INSTITUCIONAL
Ary pukukue jave, ojejapo aty tetâ remimboukuéra Argentina-ygua Paraguáipe
–Rafael Edgardo Romá–, Uruguaigua –Juan Enrique Fischer– ha Brasil-gua –
Eduardo Dos Santos–.
Avei ou ÑJR rógape, Viceministro de Relaciones Económicas e Integración,
Tetâ Paraguái Cancillería pegua –Ec. Oscar Rodríguez Campuzano–, hendive
oñemongeta mba’apo tekotevê rehegua ha hembýva hína ñangareko
ñembohasa rehegua ST-pe
Jasyapy 9-hápe, ojevisita Delegación Paraguaya del Parlamento del Mercosurpe
ha oñemantene kuri aty Parlamento del Mercosur rendota ndive –Dr. Ignacio
Mendoza Uzaín– ha Paraguái Mbouha rendota ndive –Alfonso González
Núñez–. Ojejerure avei ST-pe oî haĝua aty guasúpe Delegación Paraguaya
pegua, jasyapy 12-ha jave.
Jasyapy 26-ha, Tetâ Paraguái Árbitro Titular, i-Suplente ha ÑJR Pytyvôhára,
oho oñemomaranduhápe Ñemby Ñemuha aramboty 18-ha, ojejapova'ekue
Tetâ Paraguái rekuái róga ryepýpe.
Jasyrundy 24-ha ha 25-ha árape, Mbojojahára poha ha Tetâ Paraguái
Mbojojahára tee –kóva ÑJR rendota jave– ndive, oñembyaty Tetâ Paraguái
Canciller ndive –Emb. Alejandro Hamed Franco–, ha avei Corte Suprema de
Justicia rendota –Dr. Antonio Fretes– ha y Ministro de Justicia y Trabajo –D.
Blas Llano– ndive.
Jasyrundy 25-ha ojejapo aty ÑJR aty tee peteîha, Ñemby Ñemuha Parlamento
Comisión de Diagnóstico ndive.
Jasypoteî 15-ha, ÑJR Pytyvôhára oñembyaty Paraguái Canciller –Dr. Héctor
Lacognata– ndive. Upe ñomongetápe oñemomandu'a jerure ojejapova'ekue
oñembohasa haĝua ÑJR tepypytyvônguéra ÑJR rérape, tekotevêha
oñemyatyrô ÑJR róga, ñopytyvô ojejapo haĝua ÑJR 5-ha aramboty, ha
tojeporu'ŷ tenda he'i háicha Res. MRE Nº654 (oñemohu'âva'ekue jasypakôi 4-
ha, 2009).
Jasypoapy 7-ha, Mbojojahára Poha ha ÑJR Pytyvôhára oho COADEM Rógape,
oîva Foz de Iguazu távape.
Jasypoapy 13-ha oñemomandu’a ÑJR Aramboty 5-ha, ojejapo aty guasu “Villa
Rosalba”-pe. Oi kuri Tetâ Paraguái Vice ministro de Relaciones Exteriores,
Cuerpo Diplomático rehegua ha ambue tetâygua organismo mavarângue oîva
Tetâ Paraguáipe, ha umi tetâygua ha paraguái mba’apohára. Ou avei
Mbojojahára Carlos María Correa, Roberto Ruíz Díaz Labrano, Ricardo Oliveira
García y Jorge Luíz Fontoura Nogueira. Upéramo oñemoñepyrû avei Paraguái
Jeguakahára Miguela Vera rembiapokue rechaukaha, péva ojejapo Paraguái
Cancillería ha Parlamento pegua Comisión Tetâ Sandykôi rehegua pytyvôre.
Jasyporundy 2-ha, Mbojojahára Poha ha ÑJR Pytyvôhára oho Guenosáirepe oî
haĝua VII Encuentro de Cortes Supremas Ñemby Ñemuha tetâ ha tetâ irûnguéra ndive.
Jasyporundy 3-ha, Mbojojahára Poha, Mbojojahára tee Argentina-ygua, ha ÑJR
Pytyvôhára ojoaty oñomongetávo Tetâ Argentina Cancillería mba'apohára
kuéra ndive, ha upépe ojehechauka’ypy mbojojaharakuéra ha oñomongeta
heta umi mba'e ohóva Ñembojojaháre ha ypykatúre ojeporúva ñembohovái
jerora haĝua.
Jasuporundy 23-ha, Dr. Roberto Ruiz Díaz Labrano rovake –upérô ha’e ÑJR
rendota– ou anduhápe Lic. Gisella Elsner, ha’éva Fundación Konrad Adenauer
Uruguay/Mercosur sâmbyhyha.

III.- ATYKUÉRA REHEGUA HA AMBUE TEMBIAPO
“Aty Peteîha, Ñembojojaha Jevy Renda ha Suprema Corte de Justicia
Paraguaya” (24/J03/2009).
Ñomongeta “Experiencias del Parlamento Europeo”, oîhaguépe Eurodipudado
España-ygua (13/ J05/2009).
Aty ñembosako’iha Ministros de Cultura del Mercosur, oîhaguépe temimbou
Ñemby Ñemuha retânguéragui ha Venesuélagui (26 ha 28/J05/2009).
RTIN ha SGT2 aty, oîhaguépe Ñemby Ñemuha tetânguéra remimbou ha SM
mba'apoharakuéra (26/J05/2009 guive 29 peve).
Ñemby Ñemuha ryepýpe, oîhápe umi tetâ remimbou, ojejapo aty oñeñe'ê
haĝua mba'éichapa oñemba'apo Unión Europea ndive (10/J06/2009).
Atyñe'ê “Propiedad intelectual en el Mercosur”, oñe'êhaguépe Tetâ Argentina
pegua Mojojahára tee, Dr. Carlos María Correa (15/J06/2009).
Ou temimbo'e mbo'esyry 5ha, mbo'ehao “Colegio del Sol” pegua (17/J06/2009).
Atyñe'ê “El derecho del Trabajo y las nuevas tecnologías”, oñe'êhaguépe Dr.
Javier Thibault Aranda, mbo'ehára Universidad Complutense de Madrid pegua
ha Universidad Autónoma de Barcelona pegua avei (23/J06/2009).
“Taller de Capacitación en Negociaciones del Sector Servicios”, ojapo kuri
Ministerio de Relaciones Exteriores Paraguái pegua, ALADI ndive (8 ha
10/J07/2009).
Mandu'aha tembiapo rehegua ary 2008 pegua jehechauka, ha conferencia "La
importancia del Lenguaje en el proceso de Integración del Mercosur", ojapóva
ÑJR ha Organización de Estados Iberoamericanos. Upérô oñe'ê kuri: Dr.
Roberto Ruiz Díaz Labrano, Dr. Bartomeu Melià, Prof. Dora Bobadilla ha Prof.
José Maria Rodrigues. (28/J07/2009).
Aranduka “El Derecho Global” jehechauka, ohaiva'ekue Dr. Rafael Domingo
Oslé (Cátedra Garrigues myakâhára) (10/J08/2009).
Academia Diplomática del Paraguay remimbo'e andu (25/J08/2009).
Seminario-Taller oñeñe'ehápe “La Preparación y Evaluación de un proceso de
Negociación Comercial", ojapova'ekue Ministerio de Relaciones Exteriores
Paraguái pegua ha ALADI (2/J09/2009 guive 4 peve).
Colegio del Sol remimbo'e andu, mbo'esyry 3ha pegua (7/J09/2009).
Atyñe'ê “Haimete vove 20 ary Ñemby Ñemuha ñepyrugui, mba'épa henonde ha
mba'e oguevi”, oñe'êhaguépe Dr. Norberto Consani, Instituto de Relaciones
Internacionales (IRI) Sâmbyhyha, La Plata Tetâygua Mbo'ehaovusu, Argentina
pegua (21/J09/2009).
Colegio San Andrés remimbo'e andu, mbo'esyry 3ha Nivel Medio pegua
(16/J10/2009).
Jeguakahára Verónica Fernández rembiapo ta'ânga jehechauka (22/J10/2009).
Colegio Técnico y Centro de Entrenamiento Vocacional "Presidente Carlos
Antonio López" remimbo'e andu (23/J10/2009).
Ñemoñe'ê "Laudo Hayes, mba'e guasu Cháko peguârâ", oñe'êhápe Tetâ
Remimbou Dra. Julia Velilla de Laconich, Academia Diplomática Tetâ Paraguái
pegua Sâmbyhyhára. Ko aty ojapo Academia de la Historia y la Geografía
Militar del Paraguay (16/J11/2009).
Mbo'esyry “Negociación, Implementación y Solución de Diferencias en Materia
de Normas Sanitarias y Fitosanitarias”, ojapova'ekue CEIDIE –Guenosáire
Mbo'ehaovusu– (24/J11/2009 guive 27 peve).
Ta'ânga jehechauka, Ñemby Ñemuha tetânguéra pegua rembiapokue, ojapo
va'ekue Ñembojojaha Jevy Renda (23/12/2009 guive 20/1/2010 peve).

IV.- MARANDU ST ÁREA KUÉRAGUI
Jasyrundy 2009-me oike omba'apo ST ryepýpe mba'apohára omyakâva Área
Informática y Bases de Datos, Secretaría y Administración, ha Jurídica.
Jasyporundýme oñepyrû omba'apo Área Biblioteca y Archivo de Documentos
pegua myakâhára ha Área Secretaría y Administración pytyvôhára. Péicha
oñemohendapaitéma ST rendarâvoña rembiapo vore kuéra, he'i háicha GMC
Resolución Nº66/05 ha 58/08.
Upe haguére, ary pukukue jave ojejapo opaichagua tembiapo ohóva ko'â área
ñavô reheve.

A.- ARANDUKA HA KUATIAKUÉRA ATY RENDA ÁREA
Ko tenda myakâhára oike kuri omba'apo jasyporundy 2009-me, omomba'apóvo
Ñembojojaha Jevy Renda (ÑJR) aranduka aty ha omoñepyruvo ikuatiakuéra
renda.
Tembiapo ápe ojejapova'ekue:
• Kuatia ymaguare jepapa: Ñangarekopy ÑJR 2004-2007 ha ñemoñepyrû
kuatia kuéra jepapa ary 2008 rehegua.
• Ojejapo tendaravoña taichauka he'i háicha RES/TPR/Nº38/2009, oñepyrû
haĝuáicha ojeporu jasyteî 1-ha 2010 guive.
• Ojepapa ha oñemohenda arandukakuéra, ha oñembojajey hesekuéra
kuatia'i ipapaha reheve. Araduka rerakuéra oñembohysýi Excel-pe,
oñembohasa haĝua uperire aporâ rupi ojejapótava hína.
• Jasypaha 22-ha, ÑJR Aranduka Renda oipe'a hokê mayma ousévape
ĝuarâ, ipype oguereko hetave mohapysa arandukágui, ha avei aranduka
py'ŷi. Avei ikatu ojeporu ikoty, ousévape oiporu ko tenda oñemoarandu
haĝua ha oiporu haĝua mokôi combutaóra oiva Internet reheve.
• Aranduka Renda oreko aporâ (software sa'y) poruhára porandukuéra
oñeapunta haĝua. Ko'áĝa peve oñeapuntáma papoteî (16) poruhára.
• Oñeñepyrû ojepapa aranduka py'ŷi oĝuahêva'ekue, ojejapo kuatia'atâ'i ha
upekuévo oñembohysýi herakuéra avei oñeñeñongatu mboyve, ani haĝua
upéi oñenohe jevy hendágui oñembohysýi haĝua.
• Ojeporu ñemohenda ypykatu oiporúva achegety, ipyrusuve haĝuáicha
tenonderâme oñemoinge vove mba'e pyahu, oñemoî avei Dewey ypykatu
umi tembiapópe ojekuaáva “Z”-ramo (Opamba'erei), umi ndohóiva
Aranduka Renda mba'e reheve.
• Tekojoja área ndive, ojehupyty aranduka jopói oúva heta tendágui: La Ley
Paraguaya, Conselho Federal da Ordem de Advogados do Brasil (OAB),
Fundación Konrad Adenauer, CARI, Corte Suprema de Justicia de la
República del Paraguay, INTAL ha ambuégui.
• Oñemoî ÑJR ñanduti rendápe aranduka rérakuéra rysýi, ñongatuha PDF
lájape, ha péicha avei ojejapo aranduka py'ŷi rysýire, ha ojehechauka
mba'éichapa omba'apo ko aranduka renda.

B.- INFORMÁTICA HA BASE DE DATOS ÁREA
Ko tenda myakâhára oike kuri omba'apo jasyrundýpe, ha'e omoñepyrû ST
rembiporu ñembopyahu. Hembiapo oñepyrû ojapohápe pareha tee oñemba'apo
porâ haĝua hekoitépe.
Uperire oñemoha'ânga ha oñemomba'apo ÑJR ñanduti renda, oñembyatyhápe
tembipytyvô oñenohê haĝua opaichagua ñembohovái umi porandu ÑJR
rehegua ojejapóva, ha mba'éichapa omba'apo ypykatu ñembohovái jerora
haguâ, Ñemby Ñemuha ryepýpe.
Pe ñanduti renda apo ou porâ ojehechauka haĝua ÑJR hekópe ha omohenda
haĝua ichupe ko'â ára oñekotevê háichape.
Ojepytaso mbarete oñemoî porâ haĝua ñanduti'i ÑJR ryepypegua, Internet WiFi
reheve, pareha teéva mba'apohára ha mbojoharakuérape ĝuarâ, oñemba'apo
avei oñemoî haĝua aporâ (software) oñekotevêva Aranduka Aty ha Kuatia
Rendápe, ha ambue área kuérape. Ko área ombojere hembiapo ambue área ha
mba'apoharakuéra pytyvôme, ñanduti renda mbopyahúpe, ha mba'e pyahu
jeporúpe, ha'eháicha videoconferencia, audio ha ambue ypykatu tembiporu
hendyrýva rehegua, omoiruva informática rembiapo.
• Tembiapo ápe ojejapova'ekue:
• Ojejogua poguy tprmercosur.org ha cmpedmercosur.org.
• Oñembosako'i omba'apo haĝua Informática mákina mokôi, mba'apo renda
ha jokuaiha (servidor), ha Área Jurídica, víru pohâ ndive.
• Oñemyatyrô UPS ojeporúva jokuaihápe.
• Oñemohenda ñongatuha renda maymáva oiporu haĝua.
• Kuatiahaiha (impresora) ñembojoaju mayma oiporu haĝuáicha.
• WiFi oñemoambue oñemyatyrô haĝua ñanduti'i joaju apañuâi.
• Oñembosako'i Windows Server 2008 (ha ipype, oñemyesakâ puruhararâ
kuéra ha ko'â jejokuái: Web, DNS ha IIS).
• Ojejogua apokatu Exchange Server.
• Oñembosako'i jey jokuaiha iñepyrû guive, oñemyatyrô haĝua ñanduti'i joaju.
Ojeporu Windows Server Standard (péva ojejogua kuri) 64 bit-pe (oikotevê
háicha Exchange 2007).
• Oñembosako'i (oñenatea) router, jokuaihápe ĝuarâ. Oñembojuajupa
papapykuaahakuéra jokuaiháre, poguy hyepypegua rupi.
• Oñembosako'i IIS ombohupa haĝua umi mokôi Internet poguy. Oñemoî
togue ypyru ñandutípe.
• Oñemoî peteîteî Exchange 2007 SP1 apokatu vore.
• Ojejerure COPACO-pe tomoî tenondechauka kue (PTR), pareha omba'apo
haĝua.
• Ojehai aranduka “Mandu'aha tembiapo rehegua 2008” ape ha karamambe
(disco).
• Ojejapo ñanduti renda menú, ojepuruhápe CSS.
• Oñembohasa kuatiakuéra .doc-gui PDF-pe, ñanduti rendápe ĝuarâ.
• Oñembohasa ñanduti renda porutueñe'ême.
• Oñemyatyrô ñanduti renda ta'ângakuéra.
• Ojehecha mba'éichapa osê ambue ñanduti rechaukaha rupi (IE, Google
Chrome, Mozilla Firefox).
• Oñembosako'i ekípo audio rehegua (oñemoi umi mba'e oikotevêva).
• Ojeheka apokatu (software) oñeñangareko haĝua kuatiakuéra, contabilidad
ha aranduka renda.
• Oñemoî PHP jokuaihápe, ojeporu haĝuáicha Aranduka Renda apokatúpe.
• Oñemoî MySQL jokuaihápe, Windows-pe ĝuarâ.
• Oñemoî ñanduti renda henda tepe, ha ojehechauka (Power Point rupi), ÑJR
5-ha arambotýre.
• Oñembohasapa parehára kuéra Exchange-pe.
• Oñeha'â oñembojoaju tembiapo contadora ndive, oñemoî haĝua peteî
hendápe (planilla-pe) hempiapo.
• Oñemoî máquina Aranduka Rendápe ha Jeikehápe.
• Ojeporavo ojeporu haĝua PMB arandukakuéra reheve; péva ha'e apokatu
omba'apóva ñandutípe PHP/MySQL reheve, ñamo'âvaicha ku oikótava.
• Oñeñepyrû oñembohupa PMB jokuaiha mákinape.
• Oñemoî Ñanduti Pareha (“Correo Web”) ha oñembojoapy Exchange OWA
rehe.
• Oñemoî mokôi mákina aranduka renda ryepýpe, mayma oiporusévape
ĝuarâ.
• Ojejerure Copaco-pe, tombyekovia ADSL fibra óptica rehe.
• Ojehecha oikónepa WinIsis apokatu, aranduka rendápe ĝuarâ.
• Oĝuahê videoconferencia ekípo, ha oñeñepyrû ojetantea.
• Ojejoguave mandu'aha entéro mákinape ĝuarâ, PCMCIA WiFi rehegua, ha
parlante aty avei, videoconferencia ekípope ĝuarâ.
• Oñemoî videoconferencia ekípo hendaite omba'apóta hápe.

C.- PYTYVÔ HA ÑANGAREKOPYHA ÁREA
Ko áreape omba'apo mokôi mba'apohára, peteî Asistente Técnico oikeva'ekue
jasyrundýpe, ha peteî Personal de Apoyo opytáva jeikehápe oikeva'ekue
omba'apo jasyporundy guive.
Ko área omba'apo iñepyrûha guive, ÑJR Renda oîháre óga tujápe, ojejapo
va'ekue 1919-pe, ha oikotevêva mante ñemyatyrôha rehegua tembiapo.
Tembiapo ápe ojejapova'ekue:
• Jeikeha ha pumbyry ñeñangareko.
• Ojejapo Ñongatuha kuatiañe'ê oikéva ha osêva ÑJRgui, ha oñembopyahu
mante.
• Ojeñangareko tembiapo fotocopia rehegua, kuatiañe'ê ñemondo, óga
Ñemopotî, ha avei ST ha CMPED kyhyje'ŷ rehegua.
• Ñepytyvô Pytyvôhárape, oñemongu'évo hembiapo arañavôguápe
ñangarekoha rehegua.
• Ñembohasa porutue ñe'ême kuatiakuéra ÑJR ñanduti rendápe ĝuarâ,
pytyvôhára ñangarekohápe.
• Ñembyaty ha ñeñongatu kuatia papakuaa (contabilidad) rehegua, ha
aranduka papakuaa ha viruo (banco) rehegua.
• Ñembyaty ha ñeñongatu kuatia ÑJR mba'apoharakuéragui.
• Pytyvô ñembosako'ípe, atykuéra apópe, ojejapóva Ñe'êkotýpe ha ambue
ÑJR kotýpe: mbo'esyry, atyñe'ê, jeguaka jechauka, ha ñemoirû oúvape
omaña haĝua “Villa Rosalba”.
• Pytyvô Tekojojapy áreape, hembiapópe oñeñe'ênguévo Mbojojaharakuéra
ndive, oñemoî porâ ha oñeñongatu ikuatiakuéra, porandu mba'éichapa
ojehepyme'ê ichupekuéra hembiapokuére, ha ambue mba'e.
• Pytyvö ojejapohápe ÑJR ñanduti renda, ha ñembohasa porutueñe'ême
ipype ojehaíva.
• Pytyvô oñembosako'ípe Mbojojahára Aty Guasu, ára jasyrundy 23 ha 24
hápe.
• Pytyvô ojejapokuévo, ojehaikávo ha oñeme'ênguévo 2008 Mandu'aha
aranduka.
• Ñembosako'i ha ñepytyvô ojejapo haĝua heta aty ÑJR-pe ary pukukue jave,
ha ijapytépe, upe 5-ha ÑJR aramboty ñemohu'â.
• Ñopytyvô Aranduka ha Kuatia Renda área ndive, aranduka ñongatúpe ha
tepyme'ê jehekápe ojejogua haĝua porugapykuéra (muebles) aranduka aty
ha kuatiakuéra rendarâ.
• Pytyvô Tekojojapy áreape oñembyatykuévo tembiapokuéra 2009
Mandu'ahápe ĝuarâ.
• Ñembohape marandukuéra Dirección de Patrimonio Paraguái Retâ
Cancillería peguápe, ome'ênguévo porugapy jopóipe ÑJR-pe.
• Ojejapo ÑJR Porugapy aty jepapa.
• Ñopytyvô ÑJR Pytyvôhára ndive ojejapo haĝua Ary 2009 ST Rembiapo
Marandu Ryru.
• Pytyvô Mbojojaharakuérape ombosako'ívo ichupekuéra ÑJR-pe jeju, ha
ambue atýpe ha'e háicha pe VII Reunión de Cortes Supremas de Justicia
del Mercosur ha pe XXXVII Reunión Ordinaria del Consejo de Mercado
Común.

D.- TEKOJOJAPY ÁREA
Ko área pegua myakâhára oikeva'ekue omba'apo jasyrundy guive, ha
hembiapo oguerojera porâ oî jave ÑJR tekojoja ñehesa'ŷijópe. Upévare,
ombosyry porâ hembiapo oipytyvônguévo ST-pe ha mbojojaharakuérape
ombosako'ívo ha oikuaaukávo Aty tee rehegua marandu, Opiniones
Consultivas ko arýpe ojejapova'ekue rehegua.
Avei oipytyvô heta mba'épe oikotevêva ST, oñembohapévo oñemombarete
haĝua umi mba'e oje'éva hese omomba'etevaha
Péicha, oñembohape ha oñembosako'i Convenios de Cooperación Académica
heta organismo ndive hehakuâva ambue tetâyguágui, oñomoambuévo hikuái
hekoasakuéra, ha ijapytépe marandu ha ñemoarandu, ou porâma guive ko'â
mba'e ÑJR jehekápe ha ñemoherakuâme.
Ko'áĝa oñemba'apo ñemoñe'êpeteîme, Organización Mundial de la Propiedad
Intelectual (OMPI) ndive, Institutos de Integración Latinoamericana de la
Universidad Nacional de La Plata (IIL) ndive, Instituto para la Integración de
América Latina y el Caribe (INTAL) ndive, fundación Konrad Adenauer, ha
ambuéva ndive.
Tembiapo ápe ojejapova'ekue:
• Ñepytyvô oñenohê haĝua Opiniones Consultivas Pª1/2008 (24/4/2009) ha
Nº1/2009 (16/6/2009).
• Ñembyaty marandu tekojojapy rehegua ha ñehesa'ŷijo ojeahaiva'ekue
ojojáva ko'âvare, ikatuháre ojeporu ojejerure haĝua Opinión Consultiva,
ojeipytyvôve haĝua mbojojaharakuéra rembiapópe.
• Ojerahauka mbojojahárape oîva OC Nº1/2009 rehegua, ojejerureva'ekue
oñembotee haĝua porutueñe'ême oñembohasa pyre.
• Ojejapo, Pytyvôhára ndive ha Pytyvô ha Ñangarekopyha área ndive,
apopyrâ he'íva mba'éichapane omba'apóta ST.
• Ojejapo apopyrâ he'íva mba'éichapane oñemba'apóta ST ryepýpe,
Pytyvôhára ndive ha Pytyvô ha Ñangarekopyha área ndive.
• Ojejapo apopyrâ ST kuatiañe'ê ha mba'evy rehegua.
• Oñembyaty tembiapo oñemoî haĝua 2009 Mandu'ahápe.
• Ojejerure tembiapo on line virurepy tekojojapy rehegua, ha'e háicha
aranduka py'ŷi orekóva tekojojapy rembiapo ikatúva oikotevê ÑJR.
• Oñembohape atykuéra Pytyvôhára, ILL ha INTAL sâmbyhyharakuéra
ndive, ha ojejapo Convenios de Cooperación apopyrâ, tekojojapy atyvete
ndive ambue tetâyguágui (OMPI, INTAL, IIL).
• Ojejerure jopói ambue aranduka rendápe ha aranduka haihápe, péva
ojojapo Aranduka ha Kuatiakuéra Aty Renda área ndive.
• Oñepytyvô ojejapo haĝua atyñe'ê ha ambue mba'e omohenondéva ÑJR ha
ST.
• Oñemomarandu mbojojaharakuérape opamba'e ha'ekuéra ojerurévape.
• Oñemojoaju tembiapo Pytyvô ha Ñangarekopyha área ndive oñemosarambi
haĝua 2009 ary Mandu'aha.
• Oñembohasa PDF lájape kuatiañe'ê oikéva ha osêva, ha ST mba'evy.
• Ojejapo papy'aporeko ST rembiapo 2009 arýpe rehegua.
• Oñepytyvô ojejapo haĝua ÑJR ñanduti renda.

V.- MBOJOJAHÁRA ATYKUÉRA
Jasyrundy 23 ha 24 árape ojejapo ÑJR Mbojojahára Aty Guasu, oñenohê
haĝua Opinión Consultiva Nº1/2008. Ojeporu ypyru tembiapo mombyry guive
ypykatu (art. 7.2. Dec.CMC nº37/03) pokâ mbojojahárape ĝuarâ, ha ojehecha
mba'éichapa ko tembiapo ypykatu oiko porâ.
Jasypoteî 15 ha 16 árape oñembyaty ÑJR Mbojojahára Aty Guasu, oñenohê
haĝua Opinión Consultiva Nº1/2009. Upe jave avei ojeporu tembiapo mombyry
guive ypykatu, mbojojahárape ĝuarâ.
Ojerureháicha Mbojohahára voi, ambue atýpe oñembojoaju ST ha SM
rembiapo peteîme, ojehepyme'ê haĝua mba'apohárape ha ojejoguáva rehe. Ko
tembiapo joaju ojejapo mba'eveichagua apañuâire.
Opaichavérô, oñeñandu oñekotevêha oñemba'apo heta marandu ñemondópe,
péva oiko oîháre gueteri SM poguýpe heta mba'e ÑJR rehegua ha ñembohovái
jejora rehegua ypykatu rehegua.
Péva ogueru tekotevêha ojejerure ÑJR guive oñembopya'eve haĝua tembiapo
Ñemby Ñemuha retâ ryepypegua, oñemonei haĝua ha oñemoi haĝua porupýpe
pe Protocolo Modificatorio del Protocolo de Olivos, ombohasáva ST-pe ko'â
tembiapo oheja haĝua omba'apo porâ ijehegui Tetâ Paraguáipe.

VI.- VIRU JEPORU
Ojejapo porâ haĝua tembiapo he'i háicha Res.GMC nº50/03, opa rire ko ary
2009 rehegua tembiapokuéra oñecontrata okapegua mba'apohára aty
ojeiporavo porâ va'ekue (Carpeta STPR nº2/2009), ha ichupekuérape ojejerure
ojapo haĝua auditoría contable mba'éicha hápepa viru ojeporu ST-pe.
Upe marandu onohêvape, oîva Carpeta STPR nº3/2009 ryepýpe, ipahakuévo
ojehai ko'â temiandu:
“Durante nuestro trabajo de revisión y verificación, hemos constatado que las
contrataciones y la ejecución presupuestaria fueron realizadas conforme a los
reglamentos establecidos, que han sido habilitados los libros administrativos
principales para el registro y seguimiento de las operaciones, de manera a dar
cumplimiento de las disposiciones y efectuar los controles necesarios sobre la
aplicación del presupuesto anual aprobado y ejecutado por el Secretario del
TPR.
No obstante existen ciertas debilidades de control interno, que podrían influir
negativamente sobre la eficiente gestión de la Secretaria del Tribunal
Permanente de Revisión del MERCOSUR, por lo que para su regularización
sugerimos la creación de una unidad contable - administrativa interna ó
externa, que realice un eficiente seguimiento del cumplimiento de los Principios
de Control Interno y coadyuve al logro de los objetivos de la administración
conforme a los actuales requerimientos operativos de la institución.”.
Iporâ avei ja'e, oiméramo jepe añete upe mba'e kangy he'íva ko marandu
ko'áĝa peve oî, oñemoneirô guare Ñembojojaha Jevy Renda 2010 presupuesto
(Dec.CMC nº36/200) oñemoîma ipype virurepy oñecontrata haĝua contaduría
okapegua sapy'a py'a. Upévare, ikatúma ja'e ST guive, ha Grupo de Asuntos
Presupuestarios (GAP) aty rovake, ojerahamaha tembiapokuéra hekopetépe
ojerekohaĝuáicha, he'i háicha Res.GMC nº66/05.
Jahesa'ŷijoparire pe ejecución presupuestaria rysýi, ojapova'ekue Auditoría,
ikatu jahecha ojeporuhague 71% ary 2009-pe guare, ha hemby hague 29%
ndojeporúi va'ekue. Pévape oikéma hemby va'ekue viru ryru'ípe (caja chica) ha
avei viruo ST kuéntape, oîva guaraníme ha dólar-pe.
Opakuévo, ko'âva ha'e mba'ekuérepa ndojeporupái viru ohechukaháicha pe
kuénta rysýi (planilla) oñembojoajúva:
- Mba'apohárape jepaga: ndojeporúi 34,54% oike ka'arúma hague hikuái,
ndojeporúi viru ova haĝua Pytyvôhára ndohói haguére ha'e, ojeheja kuri
ikatuha peve viru ojepaga haĝua ambue mba'apohára porurâ ndojekuaái
rupi mboýpa upéva ohupytýta kuri ojejapórô guare 2009 presupuesto, ha
natekotevêiháre ojepaga mba'apohára jeva repy –ojejava'ekue avei pe
ikatuha peve–.
- Tembiguata repy: ndojeporúi 13,87% oguejy haguére viru repy ojepaga
haĝua ñemopotî mba’apoharakuérape ha tendyry (energía eléctrica)
jeporu, ndojeporúi viru ojepaga haĝua ýre (opagáva Tetâ Paraguái),
ojeporu'i pareha noñekotevêi guasu haguére ÑJR-pe ko arýpe, ha
ndojeporúi avei viru mbojojahára jeju repy oîháre ndikatuiháva ou ÑJR
arambotýpe ĝuarâ, ha nojejapóy haguére mbojojahára aty viru
ojehehaháicha upevarâ.
- Ambue viru jeporu: ndojeporúi 30,03% oguejy haguére viru repy ojepaga
haĝua pumbyry ha internet-re jejoapy, internet ADSL oñemyengovia fibra
óptica-re jasypakôime (ojejogua rire videoconferencia ypykatu) ha
oñekambia avei viruo komisiô omboguejýva jepykue.

VII.- PAPY'APOREKO MARANDU: jasyteî 2008 – jasypakôi 2009
Ko marandu omyenyhêse pe tekotevê oîva ojehejávo haipyre ÑJR Pytyvôhára
peteîha rembiapokue ñemboguata, ha'e ojeporavova'ekue Tetâñondive
Ñeha'âme (Concurso Internacional) jasyteî 2008 guive jasypakôi 2009 peve.
Ko ára puku aja oñemboguata ñepyrûva'erâkuri ÑJR rembiapo ha
iñangarekopy. Péva ohopyty heta mba'e óga rehegua ñemyatyrô ha ñangareko
rembiapo, ñehenói mba'apohára jeporavorâ ST-pe ĝuarâ, ha presupuesto 2008
ha 2009 ñemboguata. Avei, tekojojapy ha Pytyvôhára rembiapo mbojojaha
ndaijojaháivape, ojejapo ypyruhápe tembiapo ypykatu hese ĝuarâite
oñemyenyhê haĝua kuára nandi ko tembiapo –ja'e hese– ipyahúva.
Iporâ ja'e ST omoneiha hembiapo Mba'evy (Resolución) Hesegua rupi –ko'âva
ojoja umi Instrucciones de Servicios SM peguápe– ha ojepapa peteîteî, ha
ikatu ojehecha hembiapo hyepypegua ko'â ary pukukue jave, oñehesa'ŷijóramo
ko'â kuatia.
Pytyvôha Mba'evy oñenohê hyepýpe oñemboguata ĝuarânte, ha Kuatiañe'ê
ojeporu ojerahauka haĝua marandu okápe térâ ST ha ÑRJ ndive.
Upévare oñembohysýi tembiapo ojejapóva ko'â ary pukukue, oñehesa'ŷijóvo
umi Pytyvôha Mba'evy.
Péicha, iñypyrûhápe ikatu ja'e oîha mbohapy vorevoña.
1.- Ha'éramo jepe ST rembiapotee upe pytyvô Mojojaharakuérape tekojojapy
rehegua mba'ére, ST oñepyrû omyatyrô, omoporâ ha oñangareko ÑJR Renda
róga, ojeporuhápe viru upevarâ oñemboykeva’ekue. Ojekuaa mba'éichapa
oku'e papakuaa.
2.- Uperire ST oñepyrû omboguata umi mba'e hesete reheguáva, ojapo rupi
tembiapo ypykatu oikotevêva oñepyrû porâ haĝua. Ojejapo ñongatuha, kuatia
ryru heta mba'égui, aranduka kuatiañe'ê oikéva ha osêvagui, papakuaa
aranduka kuéra, ha mba'e.
3.- Ko vorevoñáme oñekotevê oñemboguata porâ mive mba'apoharakuéra
ipyahúva, ha upévare ojejapo tembiapo ypykatu puahu ojeporútava ST ryepýpe
ojojáva hembiapo aĝaguápe –ypykatu ojerahauka haĝua marandu, ñongatuha
pyahu ha kuatia ñongatuha área ñavôre, ha mba'e–. Ojehecha mba'éichapa
ojeporuve viru.
Ikatu oje'e ipahávo, ko'â mokôi arýpe ST hembiapópe omohu'âha oipota
va'ekue, omoîháicha hekoteépe upe ojapóva, tembiapo ha ñemboguata
ypykatu reheve oguapy porâmava.
Upéicha rupi, oîramo jepe techakuaa oñekotevêha oñemombareteve ÑJR
rerakuâ –ha iñarandu reko ha iñehenduka uvei– oñeha'âmbaite oñembohapévo
upégotyo. Péicha ojejapo Proyectos de Convenios de Cooperación Académica
ambue atyvete ndive, ombo'éva ha opa tetâgui, oñome'êvo arandu reko
oñondivepa.
Jokuaa okapegua ndive:
ST ojokuaa ambue atyvete ndive Kuatiañe'ê rupi, ojepapáva ipype ha oî
mokôichagua: Kuatiañe'ê Osêva (ojapóva ST) ha Kuatiañe'ê Oikéva (ojapóva
atyvete okapeguágui) umi oĝuahêva ST-pe.
Oire opaichagua kuatiañe'ê, ikatu ñambohysýi ilájare, mba'e mba'e rehegua
rupípa ko'âva:
a.- Ñangareko rehegua: tembiporu ojerekóva, óga ñangareko, mba'apohára
rembiapo sapy'agua, ha hyepypegua (mba'e apo rehegua, mba'apohára
jeporavo, ha mba'e).
b.- Papakuaa rehegua: viruópe jeho, teko ñepytyvô, viru ryru'i, ha mba'e.
c.- Virurepy rehegua: viru jeporu, Tetânguéra jepaga, Auditoría, ha mba'e.
d.- Tekojojapy rehegua: Jojaharakuéra ndive tembiapo, ha ambue tekojojapy
mba'e.
e.- Protocolo: ñepepirû, mburuvicha pyahu jekuaauka, ha mba'e.
f.- Jokuaa rehegua: Apopyrâkuéra (proyectos) ñopytyvôrâ mbo'ehaovusu
ndive, jokuaa aranduka apohára ndive, aranduka jopói, andu, ñe'êkoty
jeporuka, ha mba'e.
Ñambopaha haĝua kuatiañe'ê oikéva ha osêva rehegua, ikatu jahecha pe ary
pahápe tuicha okakakuaahague jokuaa ambue atyvete ndive, ñopytyvô ha
mba'apo oñondive.
Upéva aja, oguejy ohóvo tembiapo ñangarekopy rehegua, ha péva oiko
oñembohasahaguére háime opaite mba'e ST-pe, Tetâ Paraguái Ministerio de
Relaciones Exteriores guive.

No hay comentarios:

Publicar un comentario