KURURU NIPORA'E
Ohai: David Galeano Olivera
Leer original (hacer clic) en: http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/kaso-nemombeu-kururu-ni...
Leer también en: http://dgaleanolivera.wordpress.com/kaso-nemombeu-kururu-niporae/
Areguápe niko oikova’ekue peteĩ pohãnohára katupyry ha imarangatúva, hérava José Duarte. Ndaipóri mba’asy oipohãnokuaa’ỹva.
Hendive ndaipóri aipo pohã hepýva, ha hi’ariete natekovetevẽivoi ave
heta jey jaha hendápe jakuera haġua, peteĩ jeymínte ha hesakuaitépema
ome’ẽ mba’asýpe. Opa umi mba’ére niko tapichakuéra ohayhu ichupe ha
oguerohory hembiapo.
Áġakatu,
oĩkuri ambue pohãnohára ndocha’éiva hese, ha upévare ndaje
oipohãnoukáraka’e ichupe. Uperiremíntema pohãnohára José Duarte
hasykatu ñepyrũ. Hasyetéjeko chupe hesa, ha upe mba’e ombohesa ha
ombohovarurupa avei chupe. Upe guive noñangarekovéikuri tapicha
hasykatuváre.
Hembireko
ha ita’yrakuéra ndive oipyguara tesapohãnohára ikatupyryvéva rupi,
ohekávo pohãno. Mavavéva noipohãnokuaái ichupe. Ohohápente
oñeme’ẽmiva’ekue José-pe opaichagua pohã hesápe ġuarã, ha avei oje’e
chupe mba’éichapa oñeñangarekova’erã. Upeichavérõ jepe, ndokuerái.
Upémarõ ojeraha ichupe Argentina ha upéi Brasil-pe. Mba’evénte avei
ndojapói hese umirupigua tesapohãnoharakuéra.
Upéi
ojeguerujeýkuri ñane retãme. Hembireko ha ita’yrakuéra oha’ãróntema
imano. Ndaikatuvéima ojejapo hese mba’eve. Ka’arupytũ jave oúmiva’erã
karai pa’i oñembo’emi haġua hese; ikatuhaġuáicha, omano vove, José
ohupyty py’aguapy, ỹramo Ñandejára oipotárõ okuerajey haġua.
Peteĩ
ka’arupytũ, oĩ jave pohãnohára José Duarte ndive hembireko, ita’ýra
ypykue, ha jepiveguáicha, karai pa’i; ndaje ohendu hikuái ojepopetéva.
Osẽje karai pohãnohára rembireko oipe’a okẽ ha ojuhu upépe peteĩ karai
tujamíme, ijao kelembumi ha heko okarayguáva.
- “Mba’éichapa kuñakarai”, he’íjeko ichupe.
- “Iporãmínte, ha nde karai?. Mba’épa reikotevẽ”, omba’eporandúkuri kuñakarai óga jára.
-“Ha’e... ajúniko mombyrýgui añandumívo pohãnohára Duarte-pe. Mba’éichapa oikohína ha’e”, he’íjeko upe tujami.
-“E’a... ha nde piko ndereikuaái ha’e hasykatuha. Upévare niko ymáma noñangarekovéi hasykatúvare”.
-“Ha upevarevoi niko aju hendápe” -ombohovaijey chupe karai tujami- ha ombojoapy: “Che niko aikuaa pohãnohára Duarte hasykatuha, upévare, ha’ehaguéicha ndéve, aju ko árape ahepyme’ẽvo ichupe. Chemandu’a peteĩ jey aġuahẽva’ekue hendápe che rajymi hasykatuetéva ndive, ha ha’e omonguerákuri ichupe. Upéramo ndaguerekóikuri pirapire ahepyme’ẽ haġua ichupe. “Ani rejepy’apy”, he’iva’ekue chéve pohãnohára Duarte, ha hi’ariete ome’ẽ avei oréve pohã. Ko’áġa... che ikatu aipytyvõ ichupe, upévare aju hendápe”.
Kuñakarai
omaña porã hese, iñakã guive ipy peve, ha he’i: “Ha ndéiko mba’e
rejapóta hese. Ndéiko pohãnohára mba’e. Háke ore rohojepéma umi
pohãnohára ikatupyryvéva rendápe ha mba’eve ndaikatúikuri ojapo hese”.
Karai
tujami heijey chupe: “Nda’éiniko ndéve katuete amonguerataha, áġakatu,
añeha’ãmbaitéta”. Oga jára ombohasa chupe, heta oñomongeta rire, iména
rendápe. Tujami oñesũ pohãnohára rupa yképe ndaje, ha oñepyrũ oñe’ẽ
ichupe. Uperire opu’ã sapy’a ha oporandu kuñakaraípe: “Mba’épa oiméne oĩ
pende rógape ndaha’éiva penemba’e”. He’i’ỹre mba’evete kuñakarai ha ta’ýra ypykue oñepyrũkuri oheka.
Heta
oheka rire hikuái, ta’ýra ypykue ojuhu peteĩ vosa’i ndaha’éiva
imba’ekuéra. Ome’ẽ isýpe. Kóva ohecha aja mba’épa oĩ ipype ndaje
he’íkuri: “Oimene niko tapicha hasykatúva hesarái ha oheja, ha nde ru
jepiveguáicha oñongatu sapy’arei oujeýrõ omba’ejerure. Py’ỹinte
niko oikómiva’ekue nde ru rehe péicha”. He’ipa mboyve umi mba’e tuicha
ndaje oñemondýi upe kuñakarai ojuhúgui upe vosa’i henyhẽte júgui.
Upépe
oñemboja tujami ha ojeruréjekoraka’e kuñakaraípe vosa’i oguerekóva
ipópe, ha vokóikema osẽ he’i: “Kóva ha’e upe mba’e vai apoha”. Upéi
ndaje ohenóikuri karai pa’ípe ha ojerure ichupe ykaraimi, ha kuñakaraípe
katu ojeruréraka’e peteĩ kanéka. Sapy’aitépe ġuarã oñemoĩmbaitéma chupe
hembipota; ha upémarõ karai tujami oñepyrũjekoraka’e oity upe
ykaraipyrépe jumimi.
Karai
pa’i, pohãnohára Duarte rembireko ha ta’ýra ypykue ndaje hy’airo’ysãmba
ohechávo mba’éichapa y potĩete oñepyrũ mbeguekatúpe ipytãmbaite
tuguýgui, ha ñemondýi reheve ohecha avei mba’éichapa oñembohete peteĩ
kururu hesa ñemombúva, osyryhágui tuguyeta.
Upérõ
karai tujami osẽkuri he’i: “Kururu nipora’e”. Upe jave avei ohendu
hikuái pohãnohára Duarte osapukái asyetérõ, ha pya’épeko oho hikuái
ohechávo. Oġuahẽvo ikotýpe ojuhu hete ro’ysãmbaite. Ohasa rire po
aravo’i rupi -ha omyakỹ rire chupe iñakã ha ipyti’a-
oñandujeýkuri hikuái pohãnohára Duarte oikovejeyhague; ha upépe ae
imandu’ajeýkuri hikuái karai tujamíre.
Oújeko
ha’ekuéra ohekávo ichupe ha ndojuhuvéi mba’eve. Ndaiporivéimandaje
tujami, ndaiporivéima kanéka, ha’e... ndaiporivéima kururu.
Upeichaite jekoraka’e ojehuva’ekue upe ka’arupytũme.
Ohasa
rire peteĩ arapokõindy, karai pohãnohára José Duarte ohecha ha oñepyrũ
okaru ha mbeguekatúpe hesãijeýkuri. Mbohapy jasy rire oñangarekojey
avei tapichakuéra hasykatúvare. Ikatu’ỹva’ekue omonguera umi pohãnohára ikatupyrypyryvéva, omonguerákuri upe karai tujami.
Heta
ára ndaje José Duarte ha hembireko ohekáva’ekue tujamíme, ha araka’eve
ndojuhuvéi hikuái ichupe. Ndahi’aréi, aháramoguare pohãnohára Duarte
rendápe, ha’e he’iva’ekue chéve: “Oiméne niko ndaha’éikuri tujamínte upe
chemonguerava’ekue, oiméne Ñandejára mba’e chepytyvõkuri
chemarangatuhaguére mayma che rapicha ndive”.
Upeichavérõ jepe... kururu nipora’e.
ooo000ooo
Leer EL KURURU (SAPO) EN LA CULTURA GUARANI Y PARAGUAYA en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/el-kururu-sapo-en-la-cu...)
No hay comentarios:
Publicar un comentario